Μιχαήλ Μαρμαρινός : Ακροπόλή μας είναι η γλώσσα μας

Στις μέρες μας που το αίσθημα της σύγχυσης απειλεί να γίνει στοιχείο της ψυχοσύνθεσής μας , που το κύρος των θεσμών δοκιμάζεται και η νοοτροπία μας δέχεται βολές καθημερινά από φιλικά διακείμενους ή με αντίπαλη διάθεση εταίρους , ο λόγος ανθρώπων που παράγοουν πολιτισμό αποκτά παιδευτικό ρόλο και γίνεται αφετηρία αναζητήσεων και περαιτέρω στοχασμού .
Στο περιοδικό Culture της εφημερίδας Ο Κόσμος του Επενδυτή του Σαββάτου 20 - 3- 2010, τεύχος 115, δημοσιεύτηκε η συνέντευξη του σκηνοθέτη , ηθοποιού και πανεπιστημιακού δασκάλου Μιχαήλ Μαρμαρινού στην Ματίνα Καλτάκη , με τίτλο " Ακρόπολή μας είναι η γλώσσα μας ". Η συνέντευξη της οποίας αποσπάσματα αναδημοσιεύω , δόθηκε με αφορμή τη νέα παράσταση του Μιχαήλ Μαρμαρινού με τίτλο " Akropolis Reconstruction " που βασίζεται στο έργο του Στανισλάβ Βισπιάνσκι και θα ξεκινήσει λίγες ημέρες μετά το Πάσχα στο Θησείον. Είναι επίκαιρη, επίσης , και για το γεγονός ότι το Σάββατο στις 27 Μαρτίου θα εορταστεί η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου .

• Προτού μιλήσουμε για την παράσταση , δεν μπορώ να μη σε ρωτήσω για την κρίση που έχει φέρει τη χώρα στην αθλιότερη θέση που εγώ τουλάχιστον θυμάμαι ...

Το βαθύτερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι το έλλειμα παιδείας . Πρόκειται για ζήτημα κρίσιμο σε κάθε τομέα - είμαστε ουραγοί της Ευρώπης εξαιτίας ακριβώς της προβληματικής παιδείας μας . Η σημερινή προβληματική, για να μην πω απελπιστική , κατάσταση από εδώ εκκινεί, γιατί δε συνδέεται με κάποια εγγενή ατέλεια της φυλής , αλλά με ένα έλλειμα ουσιαστικό θεσμικού τύπου, που είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών. Είναι οι πολιτικοί που δεν τα έχουν καταφέρει , που δεν μορφώνονται από την εμπειρία των εταίρων μας - κάτι που για μένα είναι κατάρα: να έχεις το επιτυχημένο παράδειγμα δίπλα σου και να το αγνοείς . Η ελλιπής παιδεία, επιπλέον , ενισχύει τα εθνικά συμπλέγματα, όπως το να ρίχνουμε στην τρελή και να διακηρύσσουμε ότι είμαστε καλύτεροι απ' όλους.

• Τώρα βέβαια που η κρίση δεν είναι σχήμα λόγου , αλλά μια πραγματικότητα που βιώνουμε με πολλούς τρόπους . Βλέπω πολλούς " επώνυμους" πια ( από το Ράμφο και το Γιανναρά έως τον Βγενόπουλο ), αλλά και απλούς ανθρώπους , να ζητούν ριζική αλλαγή στον τρόπο που ασκείται η επίσημη πολιτική , ως προϋπόθεση για να μπορέσει ν' αλλάξει και η , διάσημη πια, "νοοτροπία του Έλληνα".

Θέλω να πιστεύω ότι αποκαλύφθηκε όλο το μέγεθος αυτού που αποκαλούμε "κρίση " και όχι η ουρά ή το κεφάλι της . Αν όντως τα πράγματα έχουν φτάσει στο μη περαιτέρω, τότε η κρίση μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές αλλαγές . Υπάρχει δηλαδή μια ελπιδοφόρα πλευρά σε όλη αυτή την κατάσταση. Δεν έχω καμία υπερεκτίμηση για τους Ευρωπαίους εταίρους , αλλά από τη στιγμή που συμφωνήσαμε να ακολουθήσουμε κάποιες κοινές αρχές , ας τις εφαρμόσουμε . Ας λειτουργήσει πια το κράτος σωστά . Και δεν μπορούμε να μιλάμε γενικά για πολιτική, όταν αυτή εφαρμόζεται μέσα από συγκεκριμένες επιλογές των πολιτικών. Θέλω να πω ότι είναι καιρός οι ευθύνες να προσωποποιηθούν. Είναι καιρός να καταργηθούν η υπουργική και η βουλευτική ασυλία και να δημεύονται οι περιουσίες πολιτικών που ενεπλάκησαν σε οικονομικά σκάνδαλα, είναι καιρός να πληρώσουν αυτοί με τις off shore εταιρείες και οι πλούσιοι όλων των κατηγοριών, που είναι γνωστοί σε όλους , και όμως δηλώνουν ψευδή στοιχεία, να αλλάξει το προνομιακό καθεστώς φορολόγησης της Εκκλησίας. Είναι, μ' άλλα λόγια, ο σωστός χρόνος να μπει τέλος σε πολλά στραβά . Η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει τίποτε να χάσει . Αντιθέτως, με τις σωστές αποφάσεις, μπορεί να μείνει και στην Ιστορία.

• (.........)
• Το έργο αυτό [ " Akropolis Reconstruction "] θέτει επιπλέον μείζονα ζητήματα σε σχέση με τον χώρο , τη συμβολική / φαντασιακή δυναμική του και τον τρόπο που η ίδια η τέχνη ( μέσα από αρχιτεκτονικά μνημεία , έργα ζωγραφικής , ταπισερί , λογοτεχνικά μνημεία κ.ο.κ. ) τροφοδοτεί νέες μορφές τέχνης.

Η επισήμανσή σου είναι για μένα βασικό πεδίο προβληματισμού . Όπως και η έννοια της Ακροπόλεως , που ο Βισπιάνσκι θεωρεί ότι για το έθνος του είναι ο καθεδρικός ναός της Κρακοβίας . Αλλά τι σημαίνει σήμερα η λέξη για τον Έλληνα; Τη γνωστή Ακρόπολη με τον Παρθενώνα; Μπορείς να ξεχάσεις αυτό που είπε ο Κανελλόπουλος πριν από μερικές δεκαετίες για τη Μακρόνησο , ότι είναι Ακρόπολη του σύγχρονου ελληνικού έθνους ; Πρόκειται για μεταφορά με πολύ πυκνά νοήματα.

• Φυσικώ τω τρόπω , ερχόμαστε στο θέμα των ξένων στη χώρα μας. Με δεδομένη την έκπτωση της λεγόμενης εθνικής παιδείας , που αδυνατεί να μεταδώσει στους νέους με τρόπο ουσιαστικό και εποικοδομητικό στη ζωή τους ακόμη και τα αγαθά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού , και θεωρώντας ότι είναι κέρδος που η ελληνική μέσω των μεταναστών μιλιέται από περισσότερους και βγαίνει και σ' άλλες χώρες , τι θα έπρεπε να απαιτήσουμε από το επίσημο κράτος τώρα που τα παιδιά από ξένες χώρες είναι πάρα πολλά στα ελληνικά σχολεία ;

Το ότι η ελληνική γλώσσα μιλιέται και θα μιληθεί από πολλούς ανθρώπους που δεν γεννήθηκαν στην Ελλάδα είναι μεγάλο κέρδος για μια χώρα με την υπογεννητικότητα της Ελλάδας. Όλα αυτά τα παιδάκια που ζουν εδώ και πάνε στο ελληνικό σχολείο αποτελούν μια δυνατότητα για μας , για τη γλώσσα μας. Αν διδαχθεί σωστά η γλώσσα μας , δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για την Ιστορία μας. Κι είναι από κάθε πλευρά αναγκαίο να δώσεις στους ξένους που εγκαθίστανται εδώ, έστω σαν δάνειο , ένα ιστορικό υπόστρωμα - γιατί αλλιώς παραμένουν έρμαια. Και θα σου πω το εξής : με αφορμή την παράσταση στην Πολωνία , τέθηκε το ερώτημα ποια είναι η Ακρόπολη για τη σημερινή πολωνική κοινωνία . Πολλές απόψεις ακούστηκαν , αλλά αυτή που συνέδεσε την Ακρόπολη με την πολωνική γλώσσα μού φάνηκε η πιο ενδιαφέρουσα. Ισχύει και για μας , η γλώσσα μας είναι πραγματικά η Ακρόπολή μας . Γιατί, αν μιλάμε σήμερα για εθνική ταυτότητα , δεν μπορούμε παρά να μιλάμε για την ανάπτυξη και ανάδειξη της ελληνικής γλώσσας - άρα για την ελληνική παιδεία και πάλι. Οι γλώσσες χάνονται όταν δεν κατοικούνται.

• Έκανες την πρώτη σου παράσταση το 1983. Έχει αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζεις την τέχνη του θεάτρου ;

Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το θέατρο παράλληλα με τις σπουδές μου στη Βιολογία. Για μένα τότε ασκούσε τη γοητεία ενός μαγικού time - tunnel, αφού μέσω μιας παράστασης έχεις την αίσθηση ότι μετακινείσαι στο χώρο και στον χρόνο . Είχα ανάγκη τη δυνατότητα μιας άλλης προοπτικής που, διαμέσου της πραγματικότητας , να καταλήγει αλλού . Στην πορεία κατάλαβα ότι το θέατρο διατηρεί φρέσκια τη σχέση σου με την πραγματικότητα , την επαναπροσδιορίζει διαρκώς , την καθαρίζει. Βοηθά να συντηρείται η έκπληξη . Σου αποκαλύπτει ό,τι αυτό που βλέπεις είναι μια από τις πολλές εκδοχές της πραγματικότητας - λειτουργεί κάπως σαν κουρτίνα που, όταν φυσάει το αεράκι , ανασηκώνεται και αποκαλύπτει νέες εικόνες - κάτι που είναι πολύ ερεθιστικό. Και η επιστημονική έρευνα κάπως έτσι λειτουργεί , αλλά το θέατρο έχει επιπλέον αυτή τη διάσταση κομπογιαννιτισμού που είναι ευεργετική για τον άνθρωπο . Γιατί πιστεύω ότι στο θέατρο μπορεί να συμβεί αυτό που γράφει ο Πλάτωνας κάπου : " Ο απατηθείς σοφότερος του μη απατηθέντος " . Στο θέατρο ο θεατής πληρώνει για να μείνει δύο ώρες σιωπηλός - πρόκειται για συνθήκη μοναδική μέσα στην κοινωνική ζωή που αποδεικνύει ότι , εκτός των άλλων , είναι και χώρος υψηλής δημοκρατίας , που σε εκπαιδεύει να ακούς κάποιον , κάποιους.
Πάντως , για να τελειώνω , βλέποντας πίσω, στο συνεχές που είναι η ενασχόλησή μου με το θέατρο , αισθάνομαι αυτό που λέει ο ποιητής , ότι " τα οράματα δε βούλιαξαν σε μια σπιτίσια σκάφη ".